by Atty. Ruben C. Talampas Jr.
Ang pangarap nating magkaroon ng sariling lupa at bahay ang isa sa pinakakaasam nating makamit. Kalimitan ay pinag-iipunan natin ang pambili nito sa mahabang panahon kaya’t marapat lamang na maging maingat tayo sa pagbili ng pinapangarap nating lupa’t bahay. Narito ang ilang tips kung paano makaiwas sa mga posibleng maging problema sa nabiling lupa’t bahay o lupa lang:
1. Manghingi sa seller, broker or agent nito nang mga sumusunod na dokumento (malamang ay photocopies lang ang ibibigay sayo kasi for verification purposes pa lang at hindi pa kayo nagkakabentahan):
a. Owner’s Duplicate Copy of Title – para makita mo kung ang owner/s na nakasulat sa titulo ang siya ring nagbebentan ng lupa. Maari rin na ang nakasulat ay hindi lang iisa. Mahalaga ang impormasyon na ito dahil ito ang magiging basehan mo kung ang nagbebenta ay may 100% ownership. Kung may co-owner/s, kailangan din sila pumirma sa Deed of Sale. Kung ang kausap mo ay Attorney-in-Fact ng seller/s o yung binigyan ng Special Power of Attorney (SPA) kailangan mo ring tingnan kung ang lahat ng owners/sellers ay nakapirma sa SPA. Sa titulo mo rin makikita ang civil status (married/single/widow) ng owner/seller. Mahalaga ito dahil kung ang property ay conjugal kailangan ang marital consent o pagpirma ng asawa sa Deed of Sale para maging valid ang bentahan. Sa titulo mo rin makikita ang sukat, address, location, at technical description ng lupa;
b. Tax Declaration – Kailangan ang name/s ng owner/s na nasa tax declaration ay pareho sa nakasulat sa titulo. Dapat pareho din ang Title Number sa tax declaration at titulo. Kung may kasamang bahay o improvements ang lupa, kailangan din may sariling tax declaration ito;
c. Tax Clearance – ito ang katunayan na updated ang bayad sa amilyar o real property tax;
d. Latest Real Estate Tax Receipt – ito rin ang isang katunayan na bayad ang amilyar at kakailanganin mo itong ipakita sa pagbabayad sa susunod na taon;
2. Magsagawa ng “due diligence” o pagsisiyasat sa lupa na bibilhin:
a. Mag verify sa Registry of Deeds o RD na nakasasakop sa lugar kung saan matatagpuan ang lupa at magrequest ng certified true copy ng title (ito ang RD copy ng title, dapat pareho ito ng Owner’s Duplicate Copy) upang malaman kung sino ang may-ari nito; kung may iba pang nagmamay-ari nito bukod sa nagbebenta; kung ito ay tinatawag na Active title or kanselado na; at kung may mga encumbrances (halimbawa pagkakasanla, pagkakaroon ng pending case, adverse claim, at iba pa) na nakatatak o naka annotate sa titulo. Maaari kasing mangyari na walang annotation sa Owner’s Duplicate Copy ngunit may mga annotations sa RD copy ng title;
b. Mag title-traceback o ang paghingi at pagkuha ng mga previous cancelled titles na pinagmulan ng title ng lupa na binebenta. Ito ay makapagbibigay kumpiyansa sayo na ang title ay hindi “putok sa buho” o yung mga title na bigla na lang lumitaw na walang pinanggalingan, maliban na lang kung ang title ay OCT o Original Certificate of Title;
c. Kapag isang Real Estate Developer ang nagbebenta, dapat ito ay may License to Sell na galing sa Human Settlements Adjudication Commission (dating HLURB) at dapat rehistrado sa Securities and Exchange Commission at sa iba pang ahensiya ng gobyerno na nakasasakop dito kabilang ang local government unit para sa kaukulang Business Permit;
d. Magsagawa ng ocular inspection o survey o puntahan ang lupang binibenta upang malaman ang kundisyon ng lupa, ito ba ay patag o matarik, nasa malapit sa creek o ilog o dagat. Tingnan kung may daang papasok o palabas sa national highway; gaano ito kalapit o kalayo sa highway. Ang area ba ay agricultural, industrial, commercial, residential; ano ang mga malalapit na facilities dito tulad ng ospital, paaralan, palengke, at iba pa. Ito ang magiging basehan mo kung fair o tama ba ang presyo ng lupa na binibenta sayo. Makakatulong ito para mabili mo ang lupa sa tamang valuation nito. Tingnan din kung may umuupa o mga illegal settlers sa lupa;
e. Magsagawa ng relocation survey o muling pagpapasukat sa isang geodetic engineer gamit ang technical description sa title. Ito ay upang makasiguro ka na yung nasa title ang siyang itinuturo ng seller. Baka kasi lumabas sa survey na plaza pala ang ibinibenta sayo o nasa ibabaw ng ilog, he he. Malalaman mo rin ang boundaries ng lupang ibinibenta at kung may sumakop na kalapit na lupa na pagmamay-ari ng iba;
f. Kumuha ng Certified True Copy ng Tax Declaration sa Assessor’s Office at alamin kung bayad ang lahat ng amilyar o real estate tax ng lupa at bahay na ibinibenta;
3. Kung decided ka na bilhin na ang lupa, mas makakabuti na kumunsulta sa isang abogado upang mag-pagawa ng Deed of Absolute Sale. Sa harap na rin kayo ng abogado magpirmahan at maipanotaryo ang Deed of Absolute Sale;
4. Kunin ang lahat ng original na copy ng mga dokumento na nabanggit sa talata numero uno sa taas.
Kung maisasagawa mo lahat ng tips na ito ay makakasiguro ka na magiging maayos, mabilis, at walang magiging problema sa pagtratransfer ng titulo sa iyong pangalan na siyang magiging topic ng susunod na artikulo sa serye ng Real Estate Property Transactions.
#realestatebuying
#RealEstateIntelligence
#tipsinbuyingproperty
